Interpretacja wiersza
Interpretacja to rzadko wybierany temat maturalny. Jednak pytacie o nią i dajecie do zrozumienia, ze boicie się jej zarówno na pisemnej, jak i (szczególnie) na maturze ustnej. Obie interpretacje robi się inaczej. Ta na ustnym jest dużo prostsza, zacznijmy więc od interpretacji wiersza na maturze pisemnej.
Polecenie w przypadku wyboru tematu drugiego na maturze brzmi:
Zinterpretuj podany utwór. Postaw tezę interpretacyjną i uzasadnij ją. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.
Należy postawić tezę interpretacyjną, a następnie dowieść jej słuszności poprzez interpretację utworu. Odczytanie sensu utworu najczęściej nie jest trudne, choć nie musi być jednoznaczne. Egzaminator w kluczu odpowiedzi ma wszystkie możliwe interpretacje. Jeśli myślisz zupełnie inaczej albo, co gorzej, nie rozumiesz treści wiersza – lepiej weź się za napisanie rozprawki 😊
Interpretacja musi zawsze opierać się o tekst. Pisanie o tym, czego nie ma w tekście lub co jest z nim sprzeczne, będzie skutkować błędem interpretacyjnym lub nadinterpretacją.
Jak zatem napisać interpretację utworu lirycznego?
- Przeczytaj uważnie wiersz. Zwróć uwagę na tytuł, który często bywa kluczem do interpretacji i przeczytaj go ponownie.
- Sformułuj problem, który poruszony został w tekście. To od niego zależeć będzie, jak potoczy się Twoja interpretacja. Zapisz go na marginesie. Nie myśl jeszcze, że jest to główna myśl utworu.
- Wyszukaj i podkreśl w wierszu słowa kluczowe. To takie słowa, które się powtarzają, pisane są innym drukiem. Słowa, których nie da się przeoczyć.
- Zastanów się, czy słowa kluczowe zawarte są w zapisanej przez Ciebie tezie.
- Teraz zajmij się kontekstami. Poniżej zamieszczam ich rodzaje i przykłady:
a. kontekst biograficzny – wpływ autora na powstanie dzieła – (np.: zawiązek Trenów z wydarzeniami w życiu J. Kochanowskiego – śmierć córki)
b. kontekst kulturowy – odniesienie do tradycji kulturowej (np. antycznej, biblijnej) związanej z omawianym wierszem; odwołanie do pozaliterackich tekstów kultury (jak filmy, spektakle teatralne, obrazy, plakaty, rzeźby, komiksy itp.);
c. kontekst historyczny – plan zdarzeń historycznych, politycznych → (np.: doświadczenie II wojny światowej – obecne w poezji K. K Baczyńskiego), do niego bardzo blisko jest kontekstowi politycznemu i ja umieszczam je razem. Kontekst polityczny występuje w „Przedwiośniu” Żeromskiego. Jest nim zmiana poglądów politycznych Cezarego Baryki.
d. kontekst filozoficzny – przywołanie poglądów filozoficznych w utworze – stoicyzm i epikureizm w utworach Kochanowskiego
e. kontekst religijny – odwołanie do religii – takim kontekstem będzie czytanie „Biblii” przez Sonię na prośbę Raskolnikowa.
f. kontekst literacki – przywoływanie fragmentu dzieła, motywu w innym dziele
- Zastanów się, czy widzisz w utworze któryś z tych kontekstów. Nie musisz umieć ich nazywać. Może po prostu ten utwór kojarzy Ci się z utworem o podobnej tematyce? (Kiedy omawiamy wiersze Broniewskiego, skierowane do zmarłej córki – Anny, nie sposób nie pomyśleć o Kochanowskim, wyrażającym bol po stracie Urszuli).
- Rozpoznaj gatunek liryczny (np. pieśń, hymn, psalm, tren, fraszka). Jeśli nie wiesz, jaki to gatunek – posługuj się terminem „utwór” i nie wymyślaj, czym on może być, gdyż łatwo tu o błąd rzeczowy.
- Określ tematykę utworu (np. liryka miłosna, refleksyjno-filozoficzna, religijna, żałobna, autotematyczna (mówiąca o literaturze, poezji)).
- Rozpoznaj osoby wiersza – kto mówi (podmiot liryczny) i do kogo mówi (adresat wiersza).
- Napisz więcej o osobie mówiącej w jaki sposób się ujawnia, w czyim imieniu się wypowiada, jakie emocje ujawnia.
- Kiedy już wiesz kto i do kogo mówi, to teraz rozważ o czym mówi. To sytuacja liryczna. Widzisz uczucia, refleksje, nastrój? Opisz je.
- Wskaż typ liryki
a. liryka bezpośrednia – podmiot mówi w 1 osobie, dokładnie możemy go określić,
b. liryka pośrednia podmiot najczęściej wypowiada się w 3 osobie, często występuje jako obserwator,
c. liryka podmiotu zbiorowego – podmiot wypowiada się w 1 osobie liczby mnogiej.
Jeśli chodzi o interpretację, to w zasadzie tyle, na koniec możesz napisać, czy to, o czym pisze autor jest częste, czy opisywane zjawiska różnią się od tego, co znamy, robi je inaczej.
Jeśli czujesz, że wpływ na mówienie o uczuciach ma forma wiersza, to napisz także o niej. Staraj się jednak wplatać informację o budowie w treść, zadając sobie pytanie – i co z tego?
- opisz kompozycję utworu – określ zamysł kompozycyjny,
- przyjrzyj się wersyfikacji – budowie strof, wersów, rymów,
- określ środki stylistyczne i zastanów się, czemu służą (zajmiemy się nimi w kolejnych wpisach)
- określ typ obrazowania (realistyczne, fantastyczne, deformujące).Pamiętaj ! Twoim głównym zadaniem jest zargumentowanie tezy. Nie rób zatem interpretacji „ w cały świat, gdyż możesz zaprzeczyć własnej tezie.
Omówienie formy jest zatem mniej ważne niż treść.
Za rozwiązanie zadania interpretacyjnego w formie wypowiedzi argumentacyjnej otrzymuje się maksymalnie 50 punktów.
Kryteria oceny interpretacji utworu poetyckiego:
Koncepcja interpretacyjna – 9 punktów.
Uzasadnienie tezy interpretacyjnej – 15 punktów.
Poprawność rzeczowa – 4 punkty.
Zamysł kompozycyjny – 6 punktów.
Spójność lokalna – 2 punkty.
Styl tekstu – 4 punkty.
Poprawność językowa – 6 punktów.
Poprawność zapisu – 4 punkty.
Pamiętaj ! Jeśli w pracy nie postawisz tezy interpretacyjnej, czyli nie określisz w jednym zdaniu o czym mówi wiersz, egzaminator nie przyzna Ci punktów w pozostałych kategoriach. Jeśli w pracy brakuje uzasadnienia, praca również nie otrzymuje punktów za formę. Co to oznacza? Że podobnie, jak w rozprawce bronisz swojego zdania – czyli tezy.
Masz pytania? Zadaj je, a postaram się na nie odpowiedzieć. Chcesz poćwiczyć interpretację wiersza – napisz do mnie.
Na szczęście na egzaminie ustnym analiza wiersza nie jest tak wymagająca. Wkrótce omówimy ją dokładniej.